Doktrin Pengasingan Kuasa di Malaysia
Maran Ramping
PENGENALAN
Malaysia
adalah antara puluhan negara yang mengamalkan konsep feudalisme yang
lahirnya daripada sifatnya sebagai Negara Persekutuan (federation). Sejak negara merdeka tahun 1957, konsep federalisme yang
mendokong idea penggabungan negeri-negeri di Semenanjung Malaysia, Sarawak dan
Sabah telah mencetuskan idealisme kewujudan Kerajaan Pusat (central government) dan Kerajaan Negeri (state government). Namun, perpisahan Singapura pada 1965 dan
penarikan Negara Brunei Darul Salam dalam Persekutuan Malayia pada 16 September
1963 bukan menjadi pokok perbincangan dalam tugasan ini, khususnya bagi
membincangkan aspek Doktrin Pengasingan Kuasa di negara ini.
Perkara yang menjadi
keunikan Malaysia adalah lahirnya sebuah negara persekutuan. ‘Persekutuan’,
bermaksud persatuan yang mempunyai sebuah kerajaan pusat (central government) serta beberapa buah kerajaan negeri. Hal ini
bermakna persekutuan mengamalkan konsep federalisme yang unggul berkaitan
dengan penyelesaian konflik di dalam negara. Menurut Azmah Abdul Manaf (1994), sesebuah
negara persekutuan seperti Malaysia mempunyai hak dan kuasa yang diagihkan
kepada kerajaan tempatan (negeri) manakala sebahagian lagi diagihkan kepada
institusi Persekutuan.
Selain itu, K.
Ramanathan (1988), juga mentakrifkan konsep federalisme yang akhirnya
melahirkan doktrin pengasingan kuasa di Malaysia sebagai;
‘Suatu
bentuk pemerintah di mana terdapat sebuah kerajaan pusat yang mewakili
wilayah-wilayah yang lain. Ia bertindak mewakili wilayah-wilayah tersebut
dalam hal ehwal luar negeri. Tetapi, negeri-negeri atau wilayah-wilayah yang
lain mempunyai dartjah yang sama dan bebas. Dengan adanya kuasa politik ini,
ia membolehkan semua wilayah ini berkongsi dalam membuat keputusan’
|
Menurut beliau lagi, dalam bukunya
Konsep Asas Politik telah menggariskan beberapa ciri politik federalisme
(persekutuan) yang seharusnya ada bagi sesebuah negara federal seperti
Malaysia.
(i)
Terdapat pembahagian kuasa antara
kerajaan pusat dengan wilayah-wilayah lain.
(ii)
Pemisahan kerajaan antara kerajaan pusat
dengan kerajaan negeri dari segi institusi politik
seperti badan perundangan (legislative), kehakiman (judiciary), dan eksekutif (executive).
(iii)
Mempunyai perlembagaan (undang-undang)
bertulis yang dipersetujui bersama.
(iv)
Mempunyai perlembagaan yang jelas.
(v)
Mempunyai badan kehakiman yang bebas
untuk menjamin keadilan.
Jelas, ciri-ciri di
atas memperlihatkan satu perkongsian kuasa yang ideal dalam
sesebuah Negara Persekutuan seperti Malaysia. Tanpa ciri-ciri di atas,
kewujudan sesebuah negara yang mengamalkan konsep federalisme mungkin dapat dipersoalkan (Azmah Abdul
Manaf, 1994).
Selaras dengan Malaysia
sebagai negara yang berdaulat dan merdeka juga, sudah tentu ianya mempunyai ciri-ciri
politik yang kuat dan jitu. Menurut
Raminah Hj Sabran et al (2010), Malaysia mempunyai sempadan politik yang jelas,
penduduk, sistem kerajaan telah
menjadikan negara ini Negara Persekutuan yang unik. Sistem kerajaan demokrasi berparlimen telah
membentuk Perlembagaan Persekutuan yang mantap. Keadaan ini sekaligus telah
mencorakkan Malaysia sebagai negara demokrasi yang unggul dan ternama di dunia
kini. Selanjutnya, aspek yang dibincangkan dalam tugasan ini adalah berkisar
akan doktrin pengasingan kuasa yang menjadi platform dalam menangani pemusatan
kuasa yang melampau di tangan sesetengan pihak atau pemimpin bagi melahirkan
Malaysia sebagai sebuah negara yang terkenal dan unggul.
KONSEP DOKTRIN PENGASINGAN KUASA
Dalam konteks Malaysia sebagai negara demokrasi, pengamalan
doktrin pegasingan kuasa sangat penting dan berguna bagi mentadbir urus negara
ke landasan yang betul dan berjaya. Konsep doktrin pengasingan kuasa ini
merupakan idea yang dikemukakan seorang pemikir barat iaitu John Locke dan
dikembangkan oleh Montenquieu, seorang
ahli falsafah terkemuka Perancis pada abad ke-18 (dalam Syed
Ahmad Hussein, 1994) yang mengutarakan pembahagian kuasa kepada tiga badan
bebas iaitu badan perundangan (legislative),
kehakiman (judiciary), dan eksekutif (executive). Ketiga-tiaga badan ini di
Malaysia menjalankan bidang kuasa masing-masing dan tidak menjalankan kuasa
badan-badan lain.
Perundangan (legislative)
|
Kehakiman
(judiciary)
|
Eksekutif
(executive)
|
Menggubal
undang-undang
|
Mengadili
serta menegakkan undang-undang
|
Menguatkuasa
dan melaksana undang-undang serta dasar-dasar awam
|
|
|
|
Jadual 1 : Konsep Pengasingan Kuasa
Sumber : Lezza (2008). Pengajian Am
Kertas 1 STPM. Kuala Lumpur : Penerbit SAP.
Tujuan utama
konsep pengasingan kuasa ini adalah untuk mengelakkan pemusatan kuasa dalam
tangan satu pihak di mana berkemungkinan pihak terbabit akan terlibat dengan
penyalahgunaan kuasa. Secara praktisnya, kuasa ditakrifkan sebagai kebolehan untuk mempengaruhi tingkah
laku orang lain mengikut naluri atau kehendak seseorang. Kuasa juga boleh didefinisikan sebagai kebolehan seseorang
memaksa orang atau negara lain untuk berbuat sesuatu melalui pujukan,
pemberian, janji atau paksaan walaupun mereka enggan berbuat demikian.
Dalam disiplin politik, kuasa merupakan
alat untuk mencapai sesuatu matlamat atau kehendak seseorang; menyelesaikan
sesuatu masalah atau untuk mendapat sokongan daripada rakyat atau negara-negara
lain atau untuk melaksanakan sesuatu dasar atau untuk mencapai kepentingan
sesebuah negara (Azmah Abdul Manaf, 1994). Dari sudut pandangan yang lain,
kuasa yang bertindih bakal mengeruhkan keadaan dan memberi kesan ke atas
pentadbiran sesebuah negara. Justeru itu, doktrin pengasingan kuasa ini dalam
konteks perundangan, pentadbiran dan kehakiman wajar diberi perhatian serius
dan penting bagi mengelakkan pemusatan
kuasa berlaku dalam sesebuah negara.
AMALAN
DOKTRIN PENGASINGAN KUASA DI MALAYSIA
Doktrin pengasingan
kuasa di Malaysia berbeza dengan doktrin asal kerana menekankan kuasa secara
relatif (kebergantungan) antara
ketiga-tiga badan bebas ini. Situasi ini memberi ruang dan peluang supaya
badan-badan ini bergerak bebas di samping mempunyai peranan tersendiri. Dalam sistem
demokrasi berparlimen Malaysia, Perlembagaan
Persekutuan telah mengasingkan tiga badan yang terlibat dalam pemerintahan
negara, iaitu badan perundangan (legislative),
badan pentadbiran (executive) dan
badan kehakiman (judiciary). Menurut
Ranjit Singh Malhi (2000), idea terpenting mengenai pengasingan kuasa ialah
orang yang sama tidak harus bertanggungjawab bagi membuat undang-undang,
menguatkuasakannya dan menghukum orang-orang yang melanggarnya. Ini bermakna
doktrin tersebut melibatkan pembahagian kuasa pemerintahan yang jelas antara badan-badan
perundangan, eksekutif dan kehakiman tanpa sebarang pertindihan. Yang di-Pertuan
Agong (YDPA) merupakan Ketua Negara yang berkuasa dalam ketiga-tiga badan
tersebut.
(a) Legislatif
(b) Judisiary
(c) Eksekutif
( Doktrin
Pengasingan Kuasa Di Malaysia)
Doktrin
ini juga menjelaskan bahawa badan yang membuat undang-undang hanya dibenarkan
membuat dan tidak boleh menyerahkan kuasa itu kepada badan-badan lain serta
tidak boleh mempunyai kuasa-kuasa lain. Badan yang memerintah hanya dibenar
menjalankan pemerintahan negara dan tidak boleh membuat undang-undang dan
menjalankan kuasa kehakiman. Begitu juga dengan badan kehakiman yang hanya
dibenarkan melaksana kuasa kehakiman dan tidak boleh membuat undang-undang atau
menjalankan kuasa pemerintahan. Matlamat doktrin pengasingan kuasa ialah untuk
mengelakkan pemusatan kuasa di dalam tangan mana-mana pihak.
Menurut
Ruslan Zainuddin (2004), struktur pemerintahan di Malaysia mengandungi
ketiga-tiga badan di dalam sistem pemerintahan iaitu badan perundangan, badan
pentadbiran dan badan kehakiman. Kuasa tertinggi di atas ketiga-tiga badan itu
terletak pada Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua Negara. Ini bermakna Yang
di-Pertuan Agong adalah sekaligus merupakan ketua kepada ketiga-tiga cabang
kerajaan. Menurut Perlembagaan Malaysia, baginda bukan sahaja memegang kuasa
eksekutif malahan juga kuasa perundangan. Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan
iaitu kuasa memerintah Persekutuan dan Perkara 44 Perlembagaan Persekutuan
iaitu kuasa perundangan Persekutuan.
Dari segi
perundangan, Bab 4, Perkara 44 Perlembagaan Persekutuan meletakkan ‘Kuasa Legislatif Persekutuan adalah terletak pada Parlimen yang
mengandungi Yang di-pertuan Agong dan dua Majlis yang dinamakan Dewan Negara
dan Dewan Rakyat.’ Dalam hal ini, fungsi dua dewan dan Yang di-pertuan Agong
yang sifat anggotanya adalah berlainan orang adalah satu ciri yang menarik
kerana ada pengasingan kuasa dan kawalan dalam meluluskan satu-satu
undang-undang itu mengikut Perkara 49
dan Perkara 66, Perlembagaan Malaysia.
Pentadbiran perundangan di peringkat persekutuan lazimnya diletakkan di
bahu Perdana Menteri, ahli-ahli kabinet
serta ahli-ahli Parlimen yang terlibat dalam proses penggubalan undang-undang.
Manakala, di peringkat kerajaan negeri, Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri serta
Ahli Dewan Undangan Negeri menjalankan tugas pentadbirannya. Ini merupakan satu
lagi contoh doktrin pengasingan kuasa dalam aspek perundangan di Malaysia.
Badan Perundangan
(a) Persekutuan (Parlimen - Dewan Rakyat dan Negara)
(b) Negeri (Dewan Undangan Negeri
(Badan Perundangan (Legislative))
Dalam Perlembagaan Persekutuan Bab 3, Perkara 39 ada memetik ‘Kuasa pentadbiran (executive) bagi Persekutuan adalah terletak pada Yang di-pertuan
Agong dan tertakluk kepada peruntukan mana-mana undang-undang persekutuan dan
peruntukan Jadual Kedua, kuasa itu boleh dijalankan olehnya atau oleh mana-mana
Menteri yang diberi kuasa oleh Jemaah Menteri, tapi Parlimen boleh dengan
undang-undang memberi tugas-tugas pemerintahan kepada orang-orang lain’. Dalam hal ini, kuasa eksekutif kini boleh
dijalankan oleh jemaah Menteri atau Menteri Kabinet yang dilantik. Tapi
pada setiap ketika mereka melaksanakan kuasa itu mereka melaksanakan atas nama ‘Seri
Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong’. Di peringkat persekutuan, kuasa
tertinggi bagi ketiga-tiga badan terletak pada Yang di-Pertuan Agong manakala
di peringkat negeri pula pada Sultan (Raja) atau Yang di-Pertuan Negeri sebagai
pemilik kuasa eksekutif tertinggi.
Badan Eksekutif
(a) Persekutuan (Kabinet)
(b) Negeri (Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri)
( Badan Pentadbiran (Executive))
Bagi
bidang kehakiman pula, doktrin pengasingan kuasa meletakkan badan kehakiman ada kebebasan dari campur tangan.
Kebebasan kehakiman tentang jawatan dan pendapatan adalah terjamin mengikut
perlembagaan, walaupun pada dasarnya hakim-hakim Mahkamah Tertinggi dilantik
oleh Yang di-Pertuan Agong atas nasihat Perdana Menteri setelah berunding
dengan Majlis Raja-Raja Melayu. Jaminan ini ada diperuntukkan dalam Perkara 125
dan Perkara 127. Dari segi perlembagaan, doktrin pengasingan kuasa
bidang kehakiman ini menuntut supaya
Peguam Negara mempunyai kebebasan dalam bidang kehakiman serta hal-hal
perundangan.
Dalam hal
ini kuasa telah diberi oleh Parlimen Malaysia. Bagi pentadbiran kehakiman di
peringkat persekutuan para jemaah menteri atau menteri-menteri perlu mendapat
nasihat Peguam Negara dalam soal-soal undang-undang negara. Bagi melaksanakan
peranannya, badan kehakiman terdiri daripada badan mahkamah atasan, rendah,
khas dan tribunal dan badan pengadilan lain (Raminah Hj Sabran, et al. 2010).
KEBAIKAN DOKTRIN PENGASINGAN KUASA
Doktrin pengasingan kuasa di Malaysia
mempunyai kekuatan dan nilai tambahnya (add
values) tersendiri terutama yang berkaitan dengan pembahagian kuasa antara
Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri. Memang tidak dinafikan lagi bahawa sistem
ini mempunyai kebaiknya. Dalam sistem Kerajaan Persekutuan, wujud pembahagian
kuasa yang jelas. Sebagai contoh, Kerajaan Persekutuan berkuasa membuat
undang-undang melalui Parlimen manakala Kerajaan Negeri pula berkuasa membuat
undang-undang melalui Dewan Undangan Negeri masing-masing.
Menurut Raminah Hj
Sabran et al, (2010), pembahagian kuasa yang terdapat di Malaysia dalam Senarai
Persekutuan, Senarai Negeri dan Senarai Bersama. Maksudnya di sini, Kerajaan
Persekutuan bertanggungjawab ke atas perkara-perkara dalam Senarai Persekutuan,
Kerajaan Negeri bertanggungjawab ke atas perkara dalam Senarai Negeri, dan
kedua-dua Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri bertanggungjawab ke atas
perkara-perkara dalam Senarai Bersama. Keadaan ini dapat mengelakkan
pertindihan dan pemusatan kuasa bagi kedua-dua kerajaan tersebut.
Selain itu, Konsep
Organisasi dan Struktur di Malaysia turut memberi kebaikan kepada negara. Unit
ini dikatakan sebagai badan sosial bagi membentuk dan mencapai tujuan yang
dipersetujui bersama melalui pembahagian tugas yang telah ditetapkan. Tujuan
utama organisasi pentadbiran kerajaan ini untuk;
(i)
Mencapai objektif kerajaan yang
ditetapkan;
(ii)
Membahagikan tugas-tugas kerajaan agar
dilaksanakan dengan cekap dan berkesan;
(iii)
Menguruangkan pertindihan kerja dalam
penyelarasan pentadbiran; dan
(iv) Mengelakkan penyalahgunaan kuasa dan
memudahkan kawalan badan eksekutif dengan menetapkan bidang kuasa dan
tanggungjawab unit-unit pentadbiran.
Sumber
: Raminah Hj.
Sabran et al, (2010). Teks STPM Pengajian
Am Kertas 1 & 2. (Edisi ke-2).
Selangor : Oxford Fajar Sdn. Bhd.
Struktur Kerajaan
Malaysia turut bersifat birokratik di mana merangkumi fungsi, kuasa,
penyelarasan, perhubungan kawalan dan tanggungjawab. Selaras dengan kepentingan
sifat birokratik ini dalam doktrin pengasingan kuasa ini maka pembahagian dan
pengkhususan kerja turut ditekankan. Wujudnya juga hierarki, yakni lapisan
kuasa bertingkat-tingkat, peraturan, prosedur rasmi, penyelenggaraan fail serta
rekod, dan perlantikan kakitangan awam bagi mendominasi perkhidmatan yang baik
dan berkesan. Justeru itu, doktrin pengasingan kuasa di Malaysia hari ini
sememangnya wajar dan baik bagi mengelakkan pertindihan serta pemusatan kuasa
pada sesetengah pihak atau pemimpin. Keadaan ini sekaligus menjadikan sistem
Kerajaan Malaysia antara yang terbaik di dunia dan menjadi pujian dan contoh
bagi kebanyakan negara.
KESIMPULAN
Sebagai kesimpulan
dapatlah dikatakan bahawa doktrin pengasingan kuasa ini wajar dan sesuai
diamalkan dalam sistem pemerintahan negara Malaysia masa kini. Sebagai negara
Demokrasi Berparlimen, konsep pengasingan kuasa yang berteraskan pembahagian
kuasa kepada tiga komponen iaitu perundangan, pentadbiran dan kehakiman bagi
mengelakkan pemusatan kuasa di tangan sesetengah pihak atau pemimpin. Sifat relatif
(kebergantungan) dan unsur penyesuaian yang fleksibel bagi ketiga-tiga unsur
ini dalam pentadbiran negara juga dilihat sebagai kekuatan yang luar biasa
dalam politik negara ini. Ciri-ciri saling bergantungan yang bebas turut memberi
impak kepada kuasa ‘legitimate’ yang kukuh dari segi undang-undang. Oleh
yang demikian, sekali lagi saya menegaskan bahawa doktrin pengasingan kuasa di
Malaysia patut diteruskan bagi melahirkan Malaysia sebagai sebuah negara yang
cemerlang, gemilang dan terbilang pada masa kini dan selamanya.
RUJUKAN
Azmah
Abd Manaf. (1994). Modul Sejarah Politik Malaysia Moden. Pulau Pinang : Pusat
Pengajian Jarak Jauh Universiti Sains
Malaysia.
Leeza,
D. ( 2008). Pengajian Am Kertas 1 STPM.
Selangor : SAP Publications (M) Sdn. Bhd.
Ramanthan,
K. (1992). Konsep Asas Politik. Kuala
Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ranjit Singh Malhi. (2000).
Pengajian Am: Kenegaraan Malaysia.
Kuala Lumpur: Federal
Publications.
Raminah
Hj. Sabran, et al.(2010). Teks STPM
Pengajian Am Kertas 1 & 2. (Edisi Ke-2.) Selangor : Oxford Fajar Sdn.
Bhd.
Ruslan Zainuddin. (2004). Sejarah Malaysia. (Edisi ke-2). Shah
Alam: Penerbit Fajar Bakti Sdn.
Bhd.
Syed
Ahmad Hussein (1994). Pengantar Sains
politik. Selangor : Dewan Bahasa dan Pustaka.