5.1 Ayat
Ayat ialah unit pengucapan / tulisan paling tinggi letaknya dalam
susunan tatabahasa dan mengandungi makna yang lengkap.Ayat mengandungi unsur
klausa, unsur frasa dan perkataan. Terdiri daripada subjek dan predikat.
5.2 Binaan Ayat
Subjek dan predikat ialah dua bahagian yang mesti ada dalam setiapayat.
Subjek ialah suatu binaan yang menjadi hal atau judul percakapan atau
penulisan, dan predikat pula ialah suatu binaan yang menerangkan perkara
tersebut.
Subjek
|
Predikat
|
Mirnawan Nawawi
|
pemain hoki berbakat di Malaysia
|
Penyair itu
|
sedang mendeklamasikan sajak
|
5.3 Golongan Ayat
5.3.1 Ayat Tunggal
Ayat tunggal atau ayat dasar, juga disebut ayat inti atau ayat mudah
mengandungi satu klausa, iaitu hanya ada satu subjek dan satu prediakt. Contoh
ayat tunggal adalah seperti yang berikut:
i.
Dia /
membaca akhbar itu.
ii.
Ayah
Hafiz / seorang kontraktor.
5.3.3 Pola Ayat Dasar
Ada empat pola ayat dasar dalam bahasa Melayu, iaitu:
POLA
|
CONTOH
AYAT
|
Subjek + Predikat
1. Frasa Nama + Frasa Nama
2. Frasa Nama + Frasa Kerja
3. Frasa Nama + Frasa Adjektif
4. Frasa Nama + Frasa Sendi
|
Subjek / Predikat
Guru saya / Encik Zainal Abidin
Anak kecil itu / sedang mengaji Al-Quran
Pelajar itu / sangat rajin
Dia / dari Gombak
|
5.4 Jenis-jenis Ayat
Berdasarkan lagu bahasa dan tujuannya, ayat-ayat bahasa Melayu boleh
dibahagikan kepada empat jenis atau ragam sepert rajah dibawah:
5.4.1 Ayat Penyata
Ayat penyata ialah ayat yang diucapkan dengan maksud untuk membuat satu
pernyataan. Ayat jenis ini juga disebut ayat berita atau ayat keterangan,
seperti dalam contoh-contoh berikut:
Za’ba tokoh agung bahasa
Melayu.
Setiap 1 Syawal, umat
Islam akan merayakan Aidil Fitri.
Shafiq sedang
menguruskan perniagaan komputer milik bapanya.
5.4.2 Ayat Perintah
Ayat perintah ialah ayat yang diucapkan dengan tujuan untuk menimbulkan
sesuatu tindakan. Perintah ditujukan kepada orang kedua. Ayat perintah boleh
dibahagikan kepada empat jenis iaitu:
5.4.2.1 Ayat Suruhan
Ayat yang diucapkan dengan tujuan memberi perintah atau arahan. Dalam
ayat suruhan subjek biasanya digugurkan, tetapi untuk tujuan penegasan, subjek
boleh juga diucapkan. Contoh ayat suruhan adalah seperti berikut:
Pergi
dari sini!
Keluar
dari bilik ini.
Baca
cerpen itu sekarang.
Pujuk
kanak-kanak itu.
5.4.2.2 Ayat Larangan
Ayat larangan ialah ayat yang menggunakan kata larangan seperti jangan, usah atau tak usah
sebelum kata kerja dengan tujuan menegah seseorang daripada melakukan sesuatu,
seperti dalam contoh di bawah:
Jangan ambil
harta orang.
Usah dikenang
lagi perkara itu.
Tak usah datang
lagi.
Kamu jangan
beritahu dia.
5.4.2.3 Ayat Silaan
Ayat silaan biasanya menggunakan kata silaan seperti sila atau jemput sebelum kata kerja dengan tujuan menjemput atau
mempersilakan seseorang seperti dalam berikut:
Sila datang ke
pejabat saya.
Sila buat
laporan di sini.
Jemput datang
ke majlis kenduri anak kami.
Jemput masuk ke
café kami.
5.4.2.4 Ayat Pemintaan
Ayat permintaan ialah ayat yang menggunakan perkataan minta dan tolong dengan tujuan memohon permintaan dan pertolongan seperti
dalam caontoh berikut:
Minta tuan
benarkan kami masuk.
Minta kamu
semua bertenang.
Tolong
hantarkan jawapan anda segera.
Tolong
selesaikan masalah ini.
5.4.3 Ayat Tanya
Ayat tanya digunkan utnuk tujuan menanyakan sesuatu hal. Ayat tanya
dapat digolongkan kepada empat jenis iaitu:
5.4.3.1 Ayat Tanya Tanpa Kata
Tanya
Ayat tanya tanpa kata tanya lazimnya diucapkan dengan nada suara
meninggi di akhir ayat, seperti dalam contoh di bawah:
Puan Salmah
suri rumah?
Mereka masih di
dalam gua?
Amri menjadi
pelukis?
5.4.3.2 Ayat Tanya Dengan Kata
Tanya
Ayat tanya dengan kata tanya ialah ayat tanya yang menggunakan kata
tanya seperti apa, siapa, berapa, bila, bagaimana, di mana, dan sebagainya. Contohnya adalah seperti yang berikut:
Apa (kah) benda
itu?
Siapa (kah)
gurunya?
Berapa (kah)
harga sebuah telefon bimbitnya?
5.4.3.3 Ayat Tanya Terbuka
Ayat tanya terbuka ialah ayat tanya yang jawapannya tidak terhad kepada
ya atau tidak sahaja.
Gurunya siapa?
Dari mana (kah)
mereka datang?
Bila (kah) kita
hendak berehat?
5.4.3.4 Ayat Tanya Tertutup
Ayat tanya tertutup ialah ayat tanya yang jawapannya ya atau tidak / bukan sahaja.
Encik Razali
askar (kah)?
Lisa (kah) yang
menangis?
Sakit (kah)
kanak-kanak itu?
5.4.4 Ayat Seruan
Ayat seruan ialah ayat yang diucapkan dengan tujuan melahirkan sesuatu
keadaan perasaan seperti takut, marah, takjub, geram dan sebagainya. Biasanya
di akhiri dengan tanda seruan (!) di akhir ayat, sama ada didahului dengan kata
seru atau tidak. Kata seru yang seirng digunakan seperti oh, amboi, wah, cis,
syabas dan sebagainya.
Oh,
Tuhanku!
Wah,
besarnya rumah abang!
Cis,
berambus engkau dari sini!
Syabas,
awak telah dinaikkan pangkat!
5.5
Ayat Majmuk
Ayat majmuk ialah ayat terbitan yang terdiri daripada
dua ayat atau lebih ayat tunggal. Percantuman ayat-ayat tunggal itu dibuat
dengan cara tertentu, antaranya dengan menggunakan kata hubung, kata fakta ‘bahawa’, kata relatif ‘yang’, tanda koma dan tambahan
keterangan.
Ayat
majmuk mempunyai lebih daripada satu subjek dan / atau predikt dans eirng
diiringi keterangan. Ayat-ayat majmuk boleh dikelaskan kepada beberapa jenis
berdasarkan cara pembentukannya. Bentuk ayat-ayat majmuk adalah seperti
berikut:
5.5.1 Ayat Majmuk Gabungan
Ayat majmuk gabungan ialah ayat yang terdiri daripada dua ayat atau
lebih yang digabungkan dengan kata hubung atau hentian nada suara sebagai
penanda. Ayat-ayat tunggalnya boleh berdiri dengan sendirinya dan daripada
jenis yang sama.
Menulis dan melukis menjadi kegemarannya.
|
Pegwai itu nampak bengis tetapi dia sangat peramah.
|
Ammar berdiri tegak, memandang hadapan, terus ke
masjid.
|
5.5.2 Ayat Majmuk Pancangan
Ayat yang terdiri daripada satu ayat induk dan satu atau beberapa ayat
kecil lain yang dipancangkan atau menjadi sebahagian daripada ayat induk itu.
Terdapat tiga bentuk ayat majmuk pancangan.
5.5.2.1 Ayat Majmuk Pancangan
Relatif
Ayat relatif biasanya dikenal dengan penggunaan perkataan ‘yang’ yang memancangkan ayat kecilnya
dan menggantikan bahagian frasa yang berulang.
Rakyat Afghanistan yang menderita itu sudah diberi
bantuan.
|
*Rakyat Afghanistan sudah diberi bantuan (ayat
induk).
|
*Rakyat Afghanisatan menderita (ayat kecil).
|
1.
Perompak yang menembak polis itu telah ditangkap.
2.
Orang yang rajin berusaha selalunya akan
berjaya.
3.
Amin
memakai songkok yang dijahit oleh Pak
Samad.
5.5.2.2 Ayat Majmuk Pancangan
Komplemen
Ayat komplemen ialah sebahagian ayat dalam binaan ayat majmuk yang
berfungsi sebagai ulasan yang melengkapkan ayat tersebut. Kata hubung komplemen
seperti ‘bahawa’ ‘untuk’ dan ‘demi’ digunakan untuk memancangkan ayat komplemen.
1.
Dia sudah
mengetahui bahawa anaknya mendapat
tempat di UIAM.
2.
Sungguh
mustahil untuk pengganas bertapak di
negara Malaysia.
3.
Dia
sanggup melakukan apa sahaja demi melihat
anaknya berjaya.
5.5.2.3 Ayat Majmuk Pancangan
Keterangan
Ayat keterangan ialah ayat majmuk yang terdiri daripada satu ayat induk
dan satu ayat kecil atau lebih yang berfungsi sebagai keterangan kepada
predikat. Contoh kata hubung yang digunakan ialah ‘ketika’, ‘semoga’ ‘kerana’, ‘semasa’, ‘dengan’ dan ‘sungguhpun’.
1.
Kakak
selalu berdoa semoga kami semua
selamat.
2.
Mereka ke
Mekah dengan menaiki kapal layar.
3.
Sungguhpun badannya letih Rahman tetap menghadiri majlis tahlil
itu.
5.5.2.4 Ayat Majmuk Campuran
Ayat majmuk campuran ialah ayat yang mengandungi lebih daripada satu
jenis ayat, iaitu yang terdiri daripada campuran ayat tunggal dengan ayat
majmuk atau deretan berbagai-bagai jenis ayat majmuk. Ayat demikian biasanya
panjang seperti dalam contoh-contoh berikut:
1.
Aishah
sedang membaca buku, tetapi kawan-kawannya sudah letih dan
telah
lama tidur.
2.
Kanak-kanak
itu tersenyum kepada saya sambil menghulurkan
tangannya
untuk bersalam, dan saya juga menghulurkan tangan saya
untuk
bersalam dengannya.
3.
Semua
pelajar sedar bahawa peraturan-peraturan itu penting dan
mereka menyedari bahawa
walaupun mereka tidak senang hati
dengannya,
peratutan-peraturan itu mesti dipatuhi.
5.5.2.5
Ayat Majmuk Pasif
Ayat jenis ini boleh dibina jika wujud bentuk yang
mengandungi kata kerja transitif. Pastikanlah supaya hanya bentuk pasif yang
betul digunakan.
1.
Kami
ditegur oleh pensyarah itu kerana tertidur dalam bilik kuliah.
2.
Komputer
ini sering digunakan oleh pelajar ketika membuat kerja kursus.
3.
Kajian
yang rumit itu dijalankan di sebuah makmal kuliah kejuruteraan UIAM.
Apabila membentuk ayat majmuk, beberapa perkara perlu
diberi perhatian. Antaranya termasuklah penggunaan kata hubung yang tepat,
peletakan tanda koma yang betul, dan penggunaan penanda komplemen ‘bahawa’ dan
kata relatif ‘yang’ yang sesuai. Kesilapan dalam hal-hal ini boleh menimbulkan
makna yang berlainan daripada yang sepatutnya, dan tidak kurang juga
menyebabkan kesalahan tatabahasa.
Walaupun ada kecenderungan bagi kita untuk membina
ayat majmuk yang kompleks dan berlapis, haruslah diingat bahawa ayat yang
sederhana dan ringkas lebih baik. Ayat yang kompleks dan berlapis biasanya
panjang, berbelit-belit dan sering kali sukar difahami.
5.6 Ayat Pasif
5.6.1 Ayat pasif ialah ayat yang mengutamakan objek asal (iaitu objek
dalam ayat aktifnya) sebagai perkara
atau unsur yang diterangkan, manakala subjek
asalnya tidak diutamakan. Contohnya:
i.
Dia
menyediakan laporan itu. (Ayat
Aktif)
ii.
Laporan
itu disediakan olehnya. (Ayat
Pasif)
5.6.2 Ayat Pasif dengan Kata
Kerja Berimbuhan ‘di’ dan ‘ter’
i.
Mereka
ketinggalan komuter.
ii.
Bajunya
berjahit dengan benang sutera.
iii.
Surat
awak belum berjawab lagi.
5.6.3 Ayat Pasif dengan Kata
Ganti Nama Orang Pertama dan Kedua
i.
Kertas
kerja itu sudah saya siapkan semalam.
ii.
Persetujuannya
harus awak sampaikan dengan segera.
iii.
Beban ini
akan kita tanggung bersama-sama.
5.7 Ayat Songsang
Ayat dalam bahasa Melayu, selain wujud dalam susunan biasa, ayat boleh
juga hadir dalam susunan songsang melalui proses pendepanan predikat. Dalam
susunan ayat songsang unsur-unsur dalam konstituen prediakt yang biasanya hadir
selepas predikat dipindahkan ke hadapan subjek. Unsur-unsur yang dikedepankan
itulah yang hendak diberi penegasan, iaitu melalui proses pendepanan, seperti
yang berikut:
5.7.1 Pendepanan Seluruh
Predikat
Baik sungguh perangai budak itu.
Sangat rajin perempuan tua itu.
Tidak berguna lagi penyesalannya.
5.7.2 Pendepanan Sebahagian
Predikat
Pendepanan FK
Berkejar-kejaran kanak-kanak itu di
padang.
Terpaut hatiku oleh keimanannya.
Membuka perniagaan baru Encik Amrie
tahun ini.
Pendepanan FA
Lesu badannya sepanjang masa.
Masih teguh lagi binaan surau itu.
Lumpuh pesakit itu dengan tiba-tiba.
Pendepanan FS
Untuk ibu doa ini.
Di Kuala Lumpur dia sekarang.
Kepada pekerjanya arahan itu.
Kesimpulannya ayat-ayat bahasa Melayu mempunyai unsur-unsur keunikan
serta kelainan khususnya dari segi binaan, pola, jenis, ragam, bentuk dan
susunan.
5.8 Klausa
Klausa ialah unit rangkaian perkataan yang mengandungi subjek dan
predikat dan mempunyai potensi untuk menjadi ayat. Sebagai konstituen dalam
pembentukan ayat, klausa terbahagi kepada dua jenis, iaitu klausa bebas dan
klausa tak bebas (terikat).
Klausa bebas ialah klausa yang boleh beridiri sendiri
dan boleh bersifat sebagai ayat yang lengkap apabila diucapkan dengan intonasi
yang sempurna atau ditulis dengan kaedah yang betul. Sebaliknya klausa terikat
tidak dapat berdiri sendiri.
Lihat contoh yang berikut ini:
dia berjaya Dia berjaya
(Klausa bebas) (Ayat)
kerana anda tekun
berusaha Kerana anda tekun
berusaha
(Klausa
terikat) (Bukan
ayat)
Klausa bebas dengan sifatnya sebagai ayat yang sempurna boleh juga
menjadi sebahagian daripada ayat yang lebih luas dan kompleks seperti:
anda berjaya kerana anda tekun
berusaha
(Klausa bebas) (Klausa
terikat)
menjadi
Anda berjaya
kerana anda tekun belajar
5.9 Subjek
5.9.1 Frasa Nama
Secara amnya, dalam bahasa Melayu, Frasa Nama (FN) sahaja yang dapat
berfungsi sebagai subjek ayat.
Contoh
Ayat
|
Subjek
|
i.
Buku
itu mahal harganya.
ii.
Malaysia
Negara berbilang kaum.
iii.
“Negaraku”
ialah lagu kebangsaan kita.
iv.
Kenangan
sering mengusik jiwa.
v.
Pukulannya
sungguh kuat.
|
Buku itu
Malaysia
Negaraku
Kenangan
Pukulan
|
5.9.2 Kata Ganti Nama, Kata
Kerja dan Kata Adjektif
Subjek boleh juga terbentuk dariapada kata ganti nama dan kata kerja
atau kata adjektif yang berfungsi sebagai Kata Nama.
a.
Kata
Ganti Nama
Contoh
Ayat
|
Subjek
|
i.
Saya
mempengerusikan majlis tersebut.
ii.
Beliau
akan menulis novel.
iii.
Ini
makmal kami.
|
saya
beliau
ini
|
b.
Subjek
Kata Kerja dan Adjektif
Contoh
Ayat
|
Subjek
|
i.
Memasak
menjadi kegemarannya.
ii.
Bercakap
memang mudah.
iii.
Merah lambang
keberanian.
iv.
Lemah
lembut sifat orang Timur.
|
memasak
bercakap
merah
lemah lembut
|
No comments:
Post a Comment